Tales hosi Mileto (623-546 a.K.)
Tuir mai ita sei haré filózofu prinsipal ne’e ho problema filozófiku prinsipál hotu nebé nia reflete no hanorin
Nia hanorin
Nia nudar ema hanoin-nain (pensador) ida, filózofu no matenek-nain matemátika nian hosi gregu pre-sokrátiku. Iha nia tempu ema konsidera nia nudar “Aman Siénsia no Aman Filozofia Osidentál nian”.
Nia ideia prinsipál sira nebé dominante iha tempu nebá mak teoria konaba matemátika, filozofia no astronomia. Nia hanorin katak we (água) mak substánsia primordiál, elementu prinsipál hosi natureza nian, nebé nudar buat moris hotu nia hun (essência de todas as coisas). Tanba ne’e, tuir nia hanorin, “we mak buat hotu’’ ou “buat hotu mak we”.
Nia MorisNia ema ran Fenísia, moris iha tempu kolonía antigu gregu Mileto nian, iha rejiaun Jónia, agora hanaran Túrkia, maizumenus iha tinan 623 ou 624 a.K.
Nia nudar ema matenek nebé iha abilidadi no koinesimentu barak. Tanba ne’e, nia sai hanesan figura ida nebé povu gregu respeitu tebtebes.
Nia buka resposta hotu nebé ema nia kakutak bele simu (rasionál) konaba fenómenu natureza no razoens konaba buat hotu nia iha eh sira nia ezisténsia. Tanba ida ne’e duni, ema konsidera nia nudar filózofu primeiru hosi filózofu hotu nebé hakotu-haketak tiha hanoin ema nian hosi asuntu relijiozu.
Tales mate iha tinan 556 ou 558 a.K. iha nia rai moris fatin.
Razaun vs. Mito
Iha sidadi Mileto, nia nudar fundador “Eskola Jónika", nebé ema konsidera nudar eskola filozofia nebé antigu liu. Hosi eskola ne’e hamosu hanoin-nain sira nebé buka-deskobre esplikasaun oioin konaba kosmolojia,liu hosi observasaun atividadi natureza nian.
Ho ida ne’e, ema konsidera sira nudar adeptu (apoiante) nebé hanaran “Filozofia Unitarista”. Katak filozofia nebé nia prinsípiu bazeadu iha prinsípiu úniku (hosi buat ida deit) hodi esplika buat hothotu. Iha kazu ida ne’e mak Tales nia hanoin konaba elementu we sai matéria fundamentál ida atu debate.
Iha tempu nebá nia viajen ba Ejiptu no Babilónia atu aprofunda nia koinesimentu (liu hosi observasaun no reflesaun) no hanorin mos nia matenek nebé iha ba povu Ejiptu. Tanba ida ne’e, nia halo mos povu iha rai ne’e admira ho nia matenek.
Alein filózofu seluk hanesan Anaximandro no Anaximenes, Tales hosi Mileto harí mos “Eskola Mileto” (Milézima).
Nia eskolante sira koinesidu ho “Milezianos” no sira matenek tebtebes iha filozofia, banati tuir “deuses” antromórfiku (sasan ou ispíritu nebé atu hanesan ho ema = antropomorfo) no fenómenu naturál hotu.
Astronomia no MatemátikaNia kontribuisaun hotu iha área astonomia nian mai hosi observasaun barak nebé nia halo, nuné ikus mai nia halo predisaun ba loron eklipse (fulan satan netik loron) nebé akontese duni iha tinan 585 a.K.
Iha matemátika, liliu iha área geometria, nebé mai hosi demonstrasaun dedutiva, nia halo aprezentasaun teoria konaba buat tolu (3):
1.Triangulu hotu nebé kuaze hanesan no relasaun entre nia lidun hat.
2. Liña sira nebé paralelu.
3. no propriedadi laleuk nian.
Teoria Teorema hosi TalesHakerek iha istória filozofia nian katak Tales simu konvite, wainhira nia iha Ejiptu, atu deskobre pirámide QUÉOPS nia altura ka as. Hahú hosi ne’e teoria Teorema hosi Tales mosu. Nia dehan: ‘’Liña paralelu no transversál hamutuk forma segmentu proporsionais.
Morál Tales
Pontu nen (6) tuir mai ne’e mak nudar Tales nia hanorin konaba morál:
1. Buat difísil liu hotu iha mundu mak koinese ita nia-an rasik; buat fásil liu mak fásil koalia at ema seluk.
2. We mak uluk liu buat moris hotu. Tanba we buat moris hotu iha.
3. Ezisténsia nebé antigu liu mak Maromak.Tanba la iha buat seluk ida mak hahoris Nia.
4. Buat iha hotu nakonu ho “ispíritu” (deuses).
5. Buat nebé furak liu mak mundu. Tanba mundu Maromak mak halo.
6. Esperansa mak buat kdiak úniku nebé iha ba ema hothotu. Tanba ne’e, embora ema ida la iha riku-soin, maibé esperansa nia iha.
Konfisoens Públiku ba Tales
1. Tales nudar ema matenek ida mos hosi “Sete Sabios da Grécia Antiga”, hamutuk ho Bias de Priene, Quílon de Esparta, Cleóbulo de Lindus, Periandro de Corinto, Pítaco de Mitilene no Sólon de Atenas.
2. Filózofu gregu Aristóteles (384 a.K. – 322 a.K.) nota katak Tales nudar filózofu ida ba umanidadi.
Fontes:
https://www.todamateria.com.br/tales-de-mileto/? Por Juliana Bezerra. Professora de História.
Comments
Post a Comment