Skip to main content

SÓKRATES: METUDU DIALEKTIKU




            Karik la iha filózofu seluk nebe influénsiadu liu Sókrates. Nia da'uluk liu hanorin kona ba ema ida nia integridadi importanti tebes nudar ema nia obrigasaun prínsipál ba nia-an rasik. Ema ida nia obrigasaun laos ba Maromak ka ba lei ka ba fali autoridadi nebe deit. Hanorin ida ne’e ha ninia influénsia inkontável, labele sura durante sékulu tomak, to ohin loron. Laos deit nia hakarak mate iha lei nia liman duke nia tenki pára hatete kona ba sa mak nia fiar nudar lia los. Ema ida nia integridadi importanti atu hato fila-fila durante istória tomak husi figura boot mundiál sira nia ibun, ema sira nebe la merese hetan Sókrates nia influénsia.  Jezus hateten, “Iha folin sa atu ema hetan mundu tomak, maibe nia harahun nia-an rasik?” No William Shakespeare hatete, “Da' uluk liu, tenki onestu ba an rasik.”

            Alein né, Sókrates iha méritu boot harí prinsípiu né: Buat hotu tenki nakloke ba atu husu, hato pergunta nodi klarifika buat nebe sei iha dúvidaz laran. La iha resposta ida mak final lolós. Tanba kada resposta, hanesan deit ho buat sira seluk, sempre nakloke atu husu, ka hato pergunta buka klaridadi. Prinsípiu ida né harí metudu ida nebe koñesidu ho naran dialektika, katak metudu hodi buka lia los liu husi prosesu husu no resposta. Desde né, dialektika uza iha fatin barak nudar metudu hanorin nian. Maibe metudu ida né la sempre serve atu uza ba hanorin hothotu. Nudar izemplu, metudu dialektiku la serve uza atu hato informasaun. Maibe, hodi dada ema atu haré ka análiza fali buat nebe karik sira seidauk hatene, la iha metudu seluk bele kompara ho metudu né. Atu efetivu, metudu ne’e presiza relasaun personal ida nebe simpátiku entre mestri ho alunu ka estudante. Mestri hatene lolos difikuldadi nebe nia estudante sira hasoru. Mestri nia obrigasaun dudu sira husi hakat ida ba hakat seluk to sira bele deskobre lia los. Maneira ida né, to agora dala barak sei hanaran nudar “Métudu Sókrates”.



Comments

Popular posts from this blog

KONSEITU NO DEFINISAUN FILOZOFIA

            FILOZOFIA TETUN - Etimolójikamente, terminolojia “filozofia” nebé hanesan ho liafuan philosophy (Inglés), filosofia (portugués) no filsafat (Indonésia) nebé sira nia orijen mai husi lian Grésia, katak: philosophia. Liafuan philosophia mai husi liafuan rua ne’e: philos no sophia . Liafuan philos katak domin (amor/love) ou belun-kamarada, no sophia katak fohok, neon-nain, matenek (fuan nian), sabedoria (wisdom) . Tanba ne’e etimolójikamente liafuan filozofia katak “hadomi-matenek” (love of wisdom) , ou matenek nia belun , hadomi siénsia, siénsia nia belun .             Tuir istória liafuan ka terminolojia philosophia primeiravez Pitágoras (± Sekulu 6 AC) mak uza. Wain-hira ema hato pergunta ba nia, “Ita boot mos nudar ema matenek ida ka?” Ho haraik-an Pitágoras hatan: “ Hau ne’e ema philosophos deit”. Signifika: Nia ema nebé madomik, amador m...

PLÁTO - FILÓZOFU NEBÉ MATENEK LAHALIMAR

Ponte mundu konkretu no mundu abstratu. Idealizmu no realizmu, mehi no realidadi. Buat hotu-hotu iha ona, laiha buat iha ida mak iha ba nafatin. Filózofu sira nebe ita temi ona la iha ida mak hosik hela sira nia hanoin iha forma eskrita. Tanba né ita koñese sira liu hosi referénsia no hakerek hosi hanoin nain sira seluk tuir mai nebe koñese ka hatene sira nia obra, nebe barak mak lakon. Referénsia no sitasaun balu naruk tebtebes, maibe la kompletu nafatin tanba hetan tutan hosi fonte seluk. Sókrates rasik nunka hakerek buat ida. Tanba né informasaun kona ba nia, ita hatene fali hosi ema seluk nia hakerek. Maski nuné ita hetan deskrisaun nebr moris duni kona ba nia karakterístika.             Ita nia fonte prinsipal kona ba Sókrates mak Pláto (429-347 A.C.), nebe uluk nudar nia alunu. Pláto mak filózofu weste nebe nia obra sira to mai ita nia liman ho kompletu. Bele dehan, nia obra hotu ita hetan tomak. Hanesan mos Sókra...

SÓKRATES: LIA FUAN IDA NIA KBIT

Wainhira Sókrates hato pergunta ida, izemplu “Justisa katak sa”, nia laos husu deit definisaun verbal ida. Ita uza lia fuan “justisa” ba buat hotu: Ema nebe justu, desizaun nebé justu, lei nebé justu, juramentu nebe justu, no sllt. Tuir Sókrates, ida né signifika iha similaridadi entre buat sira né, “justisa” nia karaterístika hotu hanesan iha buat sira né hotu. Ho lia fuan seluk, nia fiar katak iha buat ida nebe hanaran “justisa”, nebe nia prezensa lolos defatu iha duni, maski laos buat material ida-buat nebe iha ninia esensia nebe los, sertu. Sókrates esforsu fo sai realidadi abstratu né.  Hodi Pláto, Sókrates nia alunu, mak Sókrates nia vizaun sira nia dezenvolve sai buat konfiansa ida hasoru ideia abstratu sira hotu nudar forma perfeitu ida no permanente husi buat hotu no lalaok iha mundu nebe la perfeitu no permanente né.             Sókrates nia maneira hanorin, defatu halo ema konsidera nia-an nebe hamosu-l...